„Mondo Dallamano” – Wstęp.

Massimo Dallamano jest często niesłusznie pomijany w podsumowaniach włoskich reżyserów, którzy tworzyli w latach 60-tych i 70-tych, czyli złotym okresie włoskich filone. Trudno wskazać powód tego ignorowania reżysera, który stworzył kilka obrazów, do dziś świecących swoim niezaprzeczalnym blaskiem w przeróżnych gatunkach filmowych: spaghetti western „Bandidos” (1967), horror „The Cursed Medallion” (1975), poliziotteschi „Colt 38 Special Squad” (1976) czy wreszcie znakomite gialla – „What Have They Done to Solange?” (1972), „What Have They Done To Your Daughters?” (1974). Dallamano nakręcił także ekranizację dzieła życia Oscara Wilde’a, czyli „Doriana Graya” w 1970 roku. Gdyby nie tragiczny wypadek samochodowy w 1976 roku, Włoch stworzyłby zapewne jeszcze niejeden znakomity obraz. 

Urodzony w 1917 roku w Mediolanie Dallamano rozpoczął swoją pracę jako operator na planach wielu włoskich komedii i filmów historycznych, solidnie budując swój status kamerzysty mającego świetny zmysł kolorystyczny. Przełom nastąpił w 1963 roku wraz z wczesnym spag-westem „Duello nel Texas” (a.k.a. „Gunfight at Red Sands”), będącego jednym z tych obrazów,  które zapoczątkowały triumfalny pochód włoskich westernów przez kina na całym świecie (był też westernowym debiutem Ennio Morricone, pod pseudonimem Dan Savio). Znakomita operatorska robota nie umknęła Sergiowi Leone, który rok później zatrudnił Dallamano do pracy przy swoim pierwszym arcydziele, „A Fistful of Dollars” a następnie przy „For a Few Dollars More”. Na planach tych dwóch obrazów Dallamano (kredytowany pod anglojęzycznym pseudonimem Jack Dalmas przy pierwszym z nich), nabrał pewności siebie, co zaowocowało reżyserskim debiutem. Pierwszym popisem operatora – reżysera był „Bandidos”, zręcznie zrealizowany spaghetti western. 

Po udanym debiucie Dallamano skierował się ku rozkwitającemu właśnie giallo, idąc w ślady swojego wielkiego poprzednika, Maria Bavy. „A Black Veil for Lisa” to interesujące giallo, czerpiące wiele z psychologii, z akcentem na sferę erotyczną, determinującą działania protagonistów. W obrazie nie uświadczymy jednak golizny, czy krwawych efektów, reżyser skupia się na budowaniu napięcia między bohaterami kreując atmosferę narastajacej paranoi, co udaje się dzięki świetnemu aktorstwu – John Mills wraz z urodziwą Lucianą Paluzzi dają udane, wieloznaczne kreacje. „A Black Veil for Lisa” jest warte odnotowania z jeszcze jednego powodu – to pierwsze giallo, w którym jednym z rekwizytów jest butelka szkockiej „J&B”.

Pierwszy komercyjny wzlot przyszedł z kolejnym filmem Dallamano, „Venus in Furs” z 1969, ekranizacji erotycznej powieści Leopolda Sacher – Masocha, ukazującej podglądactwo w duchu obrazów Jesusa Franco. Obraz okazał się sporym sukcesem poza granicami Włoch (w ojczystym kraju reżysera nie sprostał twardym wymogom cenzorów, ukazując się na tamtejszym rynku w późniejszych latach kilkakrotnie, jednak za każdym razem w mocno pociętych wersjach), co spowodowało powrót Dallamano do adaptacji klasyki przy następnym filmie. „Dorian Gray”, luźno oparty na prozie Wilde’a z Helmutem Bergerem w roli głównej, to kolejne udane dzieło, świetnie łączące muzykę z obrazem, i estetykę art house z dość osobliwym kadrowaniem. Dallamano był u progu wielkiej kariery, gdy w 1972 roku nakręcił swoje najważniejsze dzieło, znakomite i wielokrotnie cytowane giallo „What Have You Done To Solange?”. Obraz jest przede wszystkim świetnie stopniującym napięcie, znakomicie nakręconym i zmontowanym thrillerem z zagadką z przeszłości w tle. Mieszając wątki podglądactwa, seksualnej inicjacji młodzieży i rewolucji obyczajowej, Dallamano spłodził jedno z najważniejszych włoskich gialli lat 70-tych. Kolejny raz unikając brutalnych scen, obronił się nie tylko dzięki interesującej tematyce społeczno – obyczajowej, ale i wiarygodnej psychologii postaci, znakomitemu użyciu muzyki (tym razem w wykonaniu samego Ennio Morricone) oraz wyśmienitej pracy operatorskiej Joe D’Amato.

W 1973 roku Dallamano nakręcił „Super Bitch”, jedno z ciekawszych, choć mniej znanych poliziotteschi, z Ivanem Rasimovem i Stephanie Beacham w rolach głównych, zaś rok później stworzył własny wkład w uwielbiany przez rodaków gatunek commedia sexy all’italiana, obraz „Innocence and Desire”. W 1974 roku Włoch kręci „La polizia chiede aiuto”, który na światowym rynku znany jest pod tytułem „What Have You Done to Your Daughters”, mylnie sugerując kontynuację „Solange”. „Daughters” to tak naprawdę mieszanka giallo i filmu policyjnego, udana pod względem zarówno fabularnym, jak i operatorskim. Niemniej, obydwa filmy miały być segmentami powiązanej tematycznie trylogii. Dallamano zdążył przed śmiercią napisać scenariusz do części finalnej, który po licznych przeróbkach w 1978 roku przeniósł na ekran Alberto Negrin jako „Enigma Rosso” z Fabio Testim w roli głównej. W 1975 roku powstaje „The Cursed Medallion”, zaskakująco niesztampowa włoska odpowiedź na „Egzorcystę”, z jedenastoletnią  Nicolettą Elmi w głównej roli oraz zmarłym w tym roku Richardem Johnsonem w roli ojca próbującego ochronić swoją córkę przed tragicznym losem. Następnymi obrazami były: kolejny wkład reżysera we włoskie kino erotyczne – „Annie” oraz „Colt 38 Special Squad”, znakomite, plasujące się w gatunkowej czołówce poliziottesco z Marcelem Bozuffim w roli głównej. Niestety, pół roku po włoskiej premierze filmu, Dallamano ginie 14 listopada 1976 roku w wypadku samochodowym w wieku 59 lat. Już wkrótce postaramy się przybliżyć najważniejsze obrazy tego reżysera.

haku/Simply